เชื้อเฮลิโคแบคเตอร์ โพโลไร (Helicobacter pylori หรือ) เป็นเชื้อแบคทีเรียชนิดหนึ่ง การติดต่อเกิดขึ้นระหว่างคนสู่คน เชื้อที่เข้าสู่ร่างกายแล้วจะไปอาศัยอยู่กระเพาะอาหาร และทำให้เกิดการอักเสบของกระเพาะอาหาร ในบางรายเชื้ออาจทำให้เกิดโรคแผลในกระเพาะอาหาร หรือแผลในลำไส้เล็กส่วนต้น รวมถึงมะเร็งกระเพาะอาหารด้วย การติดเชื้อ เอช. ไพโลไร เมื่อมีการรับเชื้อเข้าไปในร่างกายแล้ว เกิดกระเพาะอาหารอักเสบ อาจมีอาการ เช่น คลื่นไส้ อาเจียน ปวดท้อง แน่นท้อง จุกเสียดลื้นปี่ ท้องอืดอาหารไม่ย่อย บางรายอาจมีอาการอิ่มเร็วหลังกินอาหาร หรือ มีอาการหิวมากในตอนเช้าที่ตื่นนอน ในผู้ป่วยบางราย เมื่อมีการ อักเสบที่รุนแรงขึ้น จนเกิดเป็นแผลในกระเพาะอาหาร หรือ แผลในลำไส้เล็กส่วนต้น (แผลเปบติก) อาการดังกล่าวข้างต้น ก็จะรุนแรงมากขึ้นนอกจากนี้ อาจมีถ่ายอุจจาระเป็นสีดำมีลักษณะเหมือนยางมะตอยได้ (อุจจาระเป็นเลือด) การพิสูจน์ว่ามีการติดเชื้อ เอช.
การเป่าลมหายใจ และวัดหาระดับยูเรีย* (Urea Breath Test) มีสมรรถภาพ (ความไว) 88-95% การส่องกล้องทางเดินกระเพาะอาหารส่วนบนเพื่อตัดชิ้นเนื้อ (Gastroscope with biopsy urease test) การตรวจอุจจาระ* (Stool Antigen Assay) มีสมรรถภาพ (ความไว) 85-95% ตรวจจากเลือด (Serology Test) มีสมรรถภาพ (ความไว) 70-90% ด้วยความปรารถนาดีจาก แพทย์หญิง ชัชฎาภรณ์ โตวรกุล อายุรศาสตร์โรคระบบทางเดินอาหาร แผนกระบบทางเดินอาหารและตับ
รู้เท่าทัน เอช. ไพโลไร แบคทีเรียตัวร้ายทำลายกระเพาะอาหาร การติดเชื้อเฮลิโคแบคเตอร์ ไพโลไร หรือ เอช. ไพโลไร ( H. pylori) จัดว่าเป็นปัญหาทางสาธารณสุขที่สำคัญ โดยพบว่ามีการติดเชื้อนี้ในประชากรกว่าครึ่งหนึ่งของประชากรทั้งหมดในโลก โดยเฉพาะประเทศในเขตอเมริกาใต้ แอฟริกา และเอเชีย ในประเทศไทยมีการประมาณว่ามีการติดเชื้อนี้ 1 ใน 3 ของประชากรทั้งหมด หรือกว่า 20 ล้านคน เชื้อ เอช. ไพโลไร นี้มักจะอยู่ในเยื่อบุกระเพาะอาหาร ซึ่งได้มีการค้นพบเชื้อนี้มานานกว่า 30 ปี โดยแพทย์ชาวออสเตรเลีย 2 ท่าน คือ ศ. นพ. แบรีย์ มาร์แชล (Barry Marshall) และ ศ. เจ โรบิน วาร์เรน (Robin Warren) ที่ได้ค้นพบว่าเชื้อ เอช. ไพโลไร มีความสัมพันธ์กับการเกิดโรคกระเพาะอาหารอักเสบเรื้อรัง การเกิดแผลในกระเพาะอาหาร รวมถึงมะเร็งกระเพาะอาหาร และจากการค้นพบนี้ทำให้แพทย์ทั้ง 2 ท่านได้รับรางวัลมูลนิธิเจ้าฟ้ามหิดล และรางวัลโนเบลสาขาทางการแพทย์ในปี พ. ศ. 2548 ศ. พญ. วโรชา มหาชัย ประธานศูนย์วิจัยมะเร็งกระเพาะอาหารและการติดเชื้อ เฮลิโคแบคเตอร์ ไพโลไร แห่งชาติ กล่าวถึงสาเหตุของโรคแผลในกระเพาะอาหารว่า ผู้ที่เป็นโรคกระเพาะอาหารส่วนใหญ่จะมีอาการเกี่ยวกับกระเพาะอาหารส่วนบน มีอาการปวดท้อง ท้องอืด ท้องผูก จุกเสียด แสบท้อง อาหารไม่ย่อย ซึ่งผู้ป่วยอาจจะยังไม่รู้ตัวว่าเป็นอะไร โดยผู้ป่วยส่วนมากมักจะซื้อยารับประทานเองก่อนไปพบแพทย์หรือตรวจรักษา ทำให้อาการบรรเทาลง แต่หากอาการไม่ดีขึ้นควรไปพบแพทย์เพื่อรับการรักษา รวมถึงการตรวจหาเชื้อ เอช.
ชอบรับประทานอาหารสุกๆ ดิบๆ และอาหารที่ไม่ผ่านความร้อนต่างๆ พบรอยโรคว่ามีกระเพาะอาหารอักเสบ โดยเฉพาะอาการโรคกระเพาะที่ไม่ตอบสนองต่อการรักษาด้วยยา รวมทั้งโรคกรดไหลย้อน พบรอยโรคว่ามีแผลที่กระเพาะอาหารหรือลำไส้เล็กส่วนต้น จำเป็นต้องรับประทาน แอสไพริน หรือ ยาบรรเทาอาการอักเสบที่ไม่ใช่สเตียรอยด์ (non-steroidal anti-inflammatory drugs หรือ NSAIDs) คนทั่วไปมักเรียกว่า "ยาแก้ปวดข้อ" หรือ "ยาแก้ข้ออักเสบ" เป็นระยะยาว มีประวัติผู้ป่วยมะเร็งกระเพาะอาหารในครอบครัว หากไม่รักษาแต่เนิ่นๆ เชื้อ เอชไพโลไร อาจนำไปสู่โรคอะไรได้บ้าง? กระเพาะอาหารอักเสบ แผลในกระเพาะอาหาร และแผลในลำไส้เล็กส่วนต้น มะเร็งกระเพาะอาหาร ผู้ที่มีเชื้อเอชไพโลไร อยู่ในกระเพาะอาหารจะเพิ่มความเสี่ยงต่อการเกิดมะเร็งกระเพาะอาหารชนิด Adenocarcinoma เป็น 2 เท่า มะเร็งต่อมน้ำเหลืองชนิด Extranodal marginal zone B-cell ในกระเพาะอาหาร โรคอื่นที่พบนอกกระเพาะอาหาร เช่น โรคโลหิตจางจากการขาดธาตุเหล็ก / ขาดวิตามินบี 12 / โรคเกล็ดเลือดต่ำ (Idiopathic Thrombocytopenic Purpura หรือ ITP) เป็นโรคที่เกิดจากภูมิคุ้มกันทำลายเนื้อเยื่อตัวเอง (autoimmune disease) วิธีตรวจหาเชื้อ เอชไพโลไร (H. Pylori) สามารถทำได้ด้วยวิธีการอย่างไรบ้าง?
ไฟโลไรหรือให้ในผู้ป่วยที่มีอาการของโรคกระเพาะอาหารแล้วไม่ได้ส่องกล้องตรวจ แต่ตรวจพบเชื้อ เอช. ไพโลไร ด้วยวิธีต่างๆ ดังกล่าว สำหรับผู้ที่สงสัยว่าอาจมีความผิดปกติเกิดขึ้นกับระบบทางเดินอาหาร หรือคนในครอบครัวเคยมีประวัติเป็นโรคเกี่ยวกับระบบทางเดินอาหาร ควรตรวจหาความเสี่ยง หรือตรวจสุขภาพประจำปี เพราะเป็นการป้องกันโรคร้ายได้ดีที่สุด
รัฐกร กล่าวถึงการสังเกตอาการของผู้ป่วยโรคกระเพาะอาหารว่า "ดังที่กล่าวไปว่าผู้ป่วยอาจจะไม่ได้มาด้วยอาการปวดแสบร้อน แต่มีการจุกแน่นบริเวณลิ้นปี่ ด้วยเหตุนี้จึงแบ่งลักษณะอาการของผู้ที่มาด้วยโรคกระเพาะอาหารออกเป็น 2 ประเภท ประเภทแรกคือ แสบร้อนบริเวณลิ้นปี่ และช่องท้องบริเวณส่วนบน ประเภทที่ 2 คือ แน่นท้อง เสียดท้อง หรืออิ่มเร็วหลังการรับประทานอาหาร ซึ่งอาการจะดีขึ้นหลังรับประทานอาหาร เพราะอาหารจะเข้าไปทำให้กรดในกระเพาะอาหารน้อยลง หรือหลังจากซื้อยาลดกรดมารับประทานแล้วมีอาการดีขึ้น ก็เป็นส่วนหนึ่งที่ทำให้รู้ว่าการปวดท้องนั้นไม่น่าจะมาจากโรคกระเพาะอาหาร" การตรวจหา เชื้อ เอช. ไพโลไร สามารถทำได้หลายวิธี อาทิ การส่องกล้องกระเพาะอาหาร การเจาะเลือด การตรวจทางลมหายใจ หรือ Urea Breath Test และการตรวจอุจจาระ สำหรับการรักษาในปัจจุบันจะมีการตรวจหาเชื้อ เอช. ไพโลไร ในผู้ป่วยที่ได้รับการยืนยันว่าเป็นโรคแผลในกระเพาะอาหาร ซึ่งการตรวจหา เชื้อ เอช. ไพโลไร สามารถทำได้หลายวิธี อาทิ การส่องกล้องกระเพาะอาหาร การเจาะเลือด การตรวจทางลมหายใจ หรือ Urea Breath Test และการตรวจอุจจาระ เมื่อพบว่ามีการติดเชื้อ เอช. ไพโล ไร จำเป็นต้องทำการรักษาและกำจัดเชื้อนี้ เพื่อรักษาโรคแผลในกระเพาะอาหารให้หายขาด โดยมีแนวทางในการรักษาเพื่อกำจัดเชื้อ เอช.
ไพโลไรแล้วยังสามารถตรวจว่า มีแผลในกระเพาะอาหารหรือมีมะเร็งกระเพาะอาหารหรือไม่ได้อีกด้วย ปัจ จุบันนี้ทางสมาคมโรคทางเดินอาหารแห่งประเทศไทย แนะนำให้ผู้ป่วยอายุเกิน 50 ปี ที่มีอาการปวดท้องเกิดขึ้น ใหม่ ควรได้รับการส่องกล้องทางเดินอาหารส่วนบนทุกราย หากผู้ป่วยได้รับการวินิจฉัยการติดเชื้อ เอช. ไพโลไรจะได้รับการรักษาโด ยการให้ยายับยั้งการหลั่งกรดร่วมกับยาปฏิชีวนะ เมื่อได้รับการรักษาควร กลับมาตรวจยืนยันการติดเชื้อว่าได้หายขาดแล้ว
ไพโลไร พบประมาณ 1 ใน 3 ของประชากรทั้งหมด หรือกว่า 20 ล้านคน ดังที่ศูนย์วิจัยมะเร็งกระเพาะอาหารและการติดเชื้อเฮลิโคแบคเตอร์ ไพโลไรแห่งชาติ ได้ทำการสำรวจทั่วประเทศ โดยพบโอกาสการติดเชื้อ เอช. ไพโลไร ที่แตกต่างกันในภูมิภาคต่าง ๆ โดยภาคตะวันออกเฉียงเหนือมีโอกาสติดเชื้อมากถึง 50% ซึ่งการติดเชื้อนั้นอาจจะแสดงอาการหรือไม่แสดงอาการในผู้ป่วยบางราย ปัจจุบันสามารถตรวจหาเชื้อ เอช. ไพโลไร ได้หลายวิธี ไม่ว่าจะเป็นการส่องกล้องตรวจกระเพาะอาหารแล้วตัดชิ้นเนื้อเยื่อกระเพาะอาหารมาตรวจ การตรวจทางลมหายใจ การเจาะเลือดตรวจหาภูมิต้านทานต่อเชื้อ และการตรวจทางอุจจาระ ซึ่งแพทย์ผู้เชี่ยวชาญจะเป็นผู้พิจารณาวิธีตรวจที่เหมาะสมสำหรับผู้ป่วยแต่ละราย" เชื้อแบคทีเรีย เอช. ไพโลไร เป็นสาเหตุโดยตรงที่ทำให้เป็นโรคแผลในกระเพาะอาหารเพิ่มขึ้นประมาณ 10-20 เท่า เพิ่มโอกาสเป็นมะเร็งกระเพาะอาหาร 5-10 เท่า ศ. วโรชา กล่าวอีกว่า เชื้อ เอช. ไพโลไร เป็นสาเหตุโดยตรงที่ทำให้เป็นโรคแผลในกระเพาะอาหารเพิ่มขึ้นประมาณ 10-20 เท่า ซึ่งปัจจัยหลักนั้นนอกจากจะเกิดจากการติดเชื้อแบคทีเรียในกระเพาะอาหารอย่าง เอช. ไพโลไร แล้ว ยังเกิดจากการรับประทานอาหารที่ไม่ถูกต้อง เช่น การรับประทานอาหารไม่ตรงเวลา รับประทานอาหารที่มีรสเผ็ดหรือเปรี้ยวจัด การรับประทานยาแก้ปวด เช่น แอสไพริน และกลุ่มยาแก้ปวดข้อ เช่น ไดโคลฟิแนค ไอบูโปรเฟน และนาโพรเซน เป็นต้น นอกจากนี้การติดเชื้อ เอช.